W północno-wschodniej części Afryki, tam, gdzie niebieska wstęga rzeki Nil przecina spalone słońcem piaski pustyni, charakterystyczne kształty piramid przypominają nam o wielkiej starożytnej cywilizacji. Egipt jest z pewnością najbardziej znanym, podziwianym, a zarazem najbardziej intrygującym państwem świata starożytnego. Egipcjanie stworzyli kulturę hermetyczną i niepowtarzalną w swoim stylu, która przetrwała w prawie niezmienionej formie trzy tysiące lat. Dziś zabytki kultury egipskiej są wciąż przedmiotem badań historyków i archeologów. Pewne fakty jednak już na zawsze pozostaną pogrzebane pod gruzami świątyń i grobowców...

Początki cywilizacji egipskiej sięgają piątego tysiąclecia p.n.e., kiedy to nad brzegami Nilu osiedlili się na stałe przybysze z równin. Już pierwsi egipscy rolnicy zauważyli dobroczynność stałych, corocznych wylewów rzeki, dzięki którym możliwe było w miarę dokładne planowanie zasiewów i zbiorów. Owa stabilizacja oraz położenie geograficzne odegrały ważną rolę w kształtowaniu się starożytnego państwa. Lokalne społeczności łączyły się w coraz większe wspólnoty doprowadzając w rezultacie do wyodrębnienia się dwóch egipskich krain: Egiptu Górnego, czyli Doliny oraz Egiptu Dolnego, czyli Delty. Istniejące wówczas starożytne kultury zachodniej Azji przewyższały Egipt pod względem cywilizacyjnym - wcześniej rozwinęło się tam rolnictwo i hodowla zwierząt, wcześniej zaczęto budować miasta. Jednak Egipt jako pierwszy stworzył państwo narodowe pomijając przy tym etap miast-państw jakże powszechny w całym starożytnym świecie.

Historia starożytnego Egiptu została podzielona przez badaczy na okresy.

Okres Predynastyczny (ok. 4000-3100 p.n.e.) związany jest z rozwojem na terenach Egiptu tzw. kultury Nagada I i II. Nazwa pochodzi od miejscowości Nagada, gdzie prowadzono wykopaliska archeologiczne. Znaleziono tam m.in. naczynia kamienne oraz ceramiczne.

Okres Archaiczny (ok. 3100-2686 p.n.e.) to czasy panowania I i II dynastii. Rezydencją królewską było początkowo This. Pierwszy król I dynastii - Narmer (Menes) dokonał zjednoczenia Dolnego i Górnego Egiptu. Przypuszczalnie jeszcze za czasów panowania jego lub jego następcy Aha stolicą kraju stało się Memfis - jeden z największych i najważniejszych ośrodków starożytnego Egiptu. Pochodząca z tego czasu Paleta Narmera przedstawiająca sceny bitewne jest pierwszym przejawem stosowania tzw. egipskiego kanonu w sztuce. Kanon dotyczył m.in. określonego sposobu przedstawiania postaci na rytach i malowidłach: głowa (z wyjątkiem oka) i kończyny pokazywane były z profilu, natomiast tułów - en face. Wizerunki królów i bogów były idealizowane, postacie z niższych warstw społecznych przedstawiano bardziej realistycznie.

Stare Państwo (ok. 2686-2181 p.n.e.) - okres panowania od III do VI dynastii, zwany często epoką budowniczych piramid. To właśnie w tym czasie powstały owe zadziwiające budowle będące symbolem starożytnego Egiptu, stanowiące dotąd nierozwiązaną zagadkę budowlano-konstrukcyjną. W okresie Starego Państwa wykształciły się ostatecznie wszystkie egipskie zwyczaje, obrzędy oraz system religijny. Powstało również pismo (hieroglify), sztuka przeżywała rozkwit, ostatecznie uformował się kanon. Faraon urósł w oczach społeczeństwa do rangi boga. Szczyt potęgi i blasku faraona przypadł na czasy IV dynastii. U schyłku okresu Starego Państwa wzrost znaczenia arystokracji spowodował zamieszki społeczne i upadek władzy królewskiej.

Pierwszy Okres Przejściowy (ok. 2181-2133 p.n.e.) był czasem wielkich zmian społecznych, burzenia starych struktur, chaosu. Wówczas po raz pierwszy splądrowano piramidy.

Średnie Państwo (ok. 2133-1786 p.n.e.) to czas, w którym XI i XII dynastii udało się ponownie zjednoczyć Egipt i odbudować stary porządek. Stolicą państwa stały się Teby. Czasy XII dynastii to największy rozkwit handlu i rzemiosła, zwłaszcza jubilerstwa (o czym świadczą liczne znaleziska z tej epoki) oraz nauki, techniki i budownictwa (budowa twierdz obronnych). Nastąpił powrót do kanonu w sztuce, jednak wizerunki królów zdradzały więcej realizmu. Okres Średniego Państwa zakończył się zamieszkami i walkami lokalnymi.

Drugi Okres Przejściowy (ok. 1786-1567 p.n.e.) w tych latach osłabiony wewnętrznymi walkami kraj został podbity przez plemiona Hyksosów, które opanowały Egipt i przejęły władzę.

Nowe Państwo (ok. 1567-1085 p.n.e.) - XIII - XX dynastia. Nastąpiło wówczas ponowne zjednoczenie Egiptu. Najwięszy rozkwit to czasy XVIII dynastii, kiedy to stolicą kraju znów stały się Teby. Do największych dzieł architektonicznych tego okresu należą m.in. świątynia Hatszepsut w Deir el-Bahari, zespoły świątynne w Karnaku i Luksorze, świątynia skalna w Abu Simbel wybudowana przez Ramzesa II. Faraonowie zaczęli wykuwać grobowce skalne ozdabiane licznymi malowidłami ściennymi i reliefami - powstała Dolina Królów. Za czasów panowania Amenhotepa IV, zwanego Echnatonem nastąpiła rewolucja społeczno-religijna kraju, a stolicę przeniesiono do Amarny. Jednak już po jego śmierci przywrócono stary porządek, a imię zbuntowanego faraona starano się wymazać z kart historii.

Trzeci Okres Przejściowy (ok. 1085-656 p.n.e.) - okres rozpadu Egiptu na mniejsze państewka, rządów kapłanów i obcych dynastii. Czas XXI dynastii (libijskiej) to podział rządów między królów w Dolnym Egipcie (ze stolicą w Tanisie), a kapłanów w Górnym Egiptem, którzy rządzili niezależnie mając swoją stolicę w Tebach.

Okres Późny (ok. 656-332 p.n.e.) zapoczątkowany przez XXVI dynastię okres ponownego scalenia Egiptu i stabilizacji. Czas rozkwitu kulturalnego i ekonomicznego państwa. Ostatni władca XXVI dynastii poniósł klęskę w bitwie z armią perską, w wyniku czego władzę w Egipcie przejęli Persowie (dynastia perska). Kolejne trzy dynastie były przypuszczalnie rodzimego pochodzenia.

Okres Ptolemejski (ok. 332-30 p.n.e.) zapoczątkował podbój Aleksandra Wielkiego i przejęcie przez niego władzy. Greccy następcy wielkiego wodza - Ptolomeusze doprowadzili do hellenizacji kraju. Stolicą stała się Aleksandria, a językiem urzędowym grecki. Ostatnią władczynią rozpadającego się bezpowrotnie Egiptu była Kleopatra.

Okres Rzymski (ok. 30 p.n.e. - 395 n.e.) - w tym czasie Egipt stał się prowincją rzymską, nastąpił rozwój chrześcijaństwa, dawne świątynie zaczęto przerabiać na kościoły.

Okres Koptyjsko-Bizantyjski (ok. 395-641 n.e.) - obszar Egiptu stał się częścią Bizancjum. Rozwój kościoła koptyjskiego zaowocował budową klasztorów. Krwawe rządy Konstantynopola budziły niechęć społeczeństwa, które tym łatwiej poddało się najazdowi Arabów.